Barışçıl toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının izne bağlanması Anayasa’ya aykırı

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanmasını protesto etmek amacıyla İstanbul Saraçhane'de düzenlenen barışçıl gösterilerde yüzlerce kişi gözaltına alınırken, Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) bugüne dek bu alanda verdiği kritik kararlar yeniden gündeme geldi.

AYM, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına dair verdiği onlarca içtihatla hem idareye hem de yargıya bu hakka müdahale sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiğini net şekilde gösteriyor.

AYM'DEN NET MESAJ: İZİN ŞARTI ANAYASA’YA AYKIRI

Anayasa'nın 34. maddesi, barışçıl toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının izin şartına bağlanamayacağını açıkça hükme bağlıyor. AYM, Cihan Tüzün ve diğerleri kararında, yetkili makamlardan izin alınmasının değil, yalnızca bildirimde bulunulmasının yeterli olduğunu vurgulayarak, bu hakkın izne bağlanmasının Anayasa’nın "sözüne" aykırı olduğunu belirtmişti.

HAGB KARARLARI YETMİYOR: “MAĞDURİYET DEVAM EDER”

Saraçhane’de gözaltına alınan birçok kişinin ilerleyen süreçte hakkında HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması) kararı verilmesi muhtemel. Ancak AYM, Atilla Yazar ve diğerleri kararında, HAGB kararının ceza tehdidini ortadan kaldırmadığını, dolayısıyla bireylerin mağduriyetinin devam ettiğini açıkça ifade etti.

CAYDIRICI CEZA BARIŞÇIL GÖSTERİYİ ENGELLER

AYM, Dilan Ögüz Canan ve Ali Demirci kararlarında; kamu düzenini tehdit etmeyen, barışçıl nitelikteki toplantılara verilen para cezaları, HAGB kararları ya da tutuklamaların, toplumda caydırıcı etki oluşturabileceğine ve bunun ifade özgürlüğü ile toplantı hakkına aykırı olduğuna hükmetti.

KOLLUK MÜDAHALESİNE ÖLÇÜLÜLÜK UYARISI

Ali Rıza Özer ve Ezgi Özen kararlarında ise AYM, kolluk güçlerinin barışçıl gösterilere yönelik müdahalelerinde orantılılık ilkesine dikkat çekti. Anayasa'nın 17. maddesine göre kötü muamele yasağı ihlali olmasa bile, toplantı hakkının ihlal edilebileceğini belirtti.

BARIŞÇIL TOPLANTIYA KATILMAK ÖRGÜT ÜYELİĞİ SAYILAMAZ

AYM, Hamit Yakut ve Sefa Başak kararlarında, anayasal hak kapsamında yapılan bir toplantıya katılmanın tek başına “örgüt adına suç işlemek” olarak nitelendirilemeyeceğini vurguladı. Aksi uygulamaların ifade özgürlüğünü ve gösteri hakkını hedef aldığını belirtti.

PANDEMİ GEREKÇESİYLE YASAKLAR DA ANAYASAL DENETİME TABİ

Pandemi döneminde İl Umumi Hıfzıssıhha Kurulları tarafından verilen toplantı yasaklarına ilişkin AYM, Selma Atabey kararında bu kararların açık kanuni dayanağı bulunmadığını ve öngörülebilirlik ilkesini ihlal ettiğini belirtti. Yani kamu otoritesi salgın gibi olağanüstü koşullarda bile temel hakları keyfi şekilde sınırlayamaz.

AYM'NİN KARARLARI SARAÇHANE GÖZALTILARINA NE ANLATIYOR?

AYM’nin bu içtihatları, İmamoğlu'nun tutuklanmasını protesto eden vatandaşların anayasal haklarını kullandıklarını ortaya koyuyor. Gözaltılar, HAGB kararları ya da para cezalarıyla bu hakkın bastırılması halinde Türkiye’nin en yüksek yargı organının geçmiş kararları emsal teşkil edecek nitelikte.