Türk Devletleri Teşkilatı'nın 3 üyesi Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve bir gözlemci üyesi Türkmenistan; Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'ne (GKRY) art arda büyükelçi ataması yaptı. Ülkelerin büyükelçi atamalarını 4 Nisan'da AB ile Orta Asya ülkeleri arasında yapılan ilk zirve öncesinde tamamlaması dikkat çekti. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar da atama kararlarını söz konusu ülkelerin Avrupa Birliği (AB) ile kurduğu yakın ilişkilerden kaynaklandığı yorumunu yaptı. Öte yandan AB-Orta Asya ülkeleri arasında yapılan zirvenin sonuç metninde ülkelerin altına imzasını attığı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararları da dikkat çekti. Zirvenin sonuç bildirisinde atıfta bulunulan iki karar Kıbrıs adasında GKRY dışındaki bir hükûmetin tanınmaması çağrısında bulunuyor.
Kazakistan, GKRY'ye büyükelçi atama kararını ilk açıklayan Türk Devletleri Teşkilatı üyesi oldu. Kazakistan'ın ocak ayında büyükelçi atamasını duyurmasının ardından GKRY de büyükelçi atadığını duyurdu ve iki ülke karşılıklı büyükelçilik açma konusunda anlaştı. Özbekistan da Kazakistan'dan bir ay önce yani Aralık 2024'te İtalya'daki büyükelçisini GKRY'den sorumlu büyükelçi olarak ilan etti. Aynı şekilde Türk Devletleri Teşkilatı'nda gözlemci statüsünde bulunan Türkmenistan da İtalya'daki büyükelçisini GKRY'ye akredite büyükelçi olarak duyurdu. Kırgızistan da GKRY'ye büyükelçi atayan ülkeler arasına katıldı.
Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan büyükelçi atamalarını 4 Nisan'da Özbekistan'ın Semerkant kentinde yapılan ilk AB-Orta Asya liderler zirvesinden önce tamamladı. Bu zirve Orta Asya ülkeleriyle AB arasındaki ilk zirve olma özelliği taşıyor. Zirvede AB ve üç önemli Orta Asya ülkesi arasındaki kurumsal, ekonomik ve ticari ilişkilerin temelleri atıldı.
Özbek lider Şevket Mirzoyev'in ev sahipliğinde düzenlenen zirveye AB adına Konsey Başkanı Antonio Costa ile Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen katıldı. Ayrıca Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadık Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhammedov yer aldı.
Semerkant Zirvesi
Zirvenin ardından AB Konseyi, Birinci AB-Orta Asya Zirvesi'nin ortak sonuç bildirisini paylaştı. "AB ile Orta Asya arasındaki ilişkileri stratejik bir ortaklığa yükseltmeye karar verdik," denilen ortak sonuç bildirisinde şu ifadelere yer verildi:
"Barış, güvenlik ve demokrasi için işbirliği yapmaya, BM Şartı da dâhil olmak üzere uluslararası hukuka ve uluslararası alanda tanınan sınırları dâhilinde tüm devletlerin bağımsızlığına, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesine ilişkin temel ilkelere tam olarak riayet etmeye kararlıyız."
Ortak açıklamada ayrıca "BMGK'nin ilgili 541 (1983) ve 550 (1984) sayılı kararlarına olan güçlü bağlılığımızı bir kez daha teyit ettik" denildi.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, zirvede AB'nin Orta Asya ülkelerine 12 milyar Euro'luk yatırım yapacağını açıkladı.
Yine Konsey Başkanı Costa, zirvede yaptığı konuşmada "İlişkimizin henüz tam potansiyeline ulaşmadığına inanıyorum. Ortaklığımız bir yolculuktur, bir varış noktası değil. Bu zirve ilişkilerimizde yeni bir boyutun başlangıcına işaret etmektedir ve bu bir defaya mahsus olmayacaktır," ifadelerini kullandı.
Orta Asya ülkelerinin GKRY'ye büyükelçi ataması kararına KKTC lideri Ersin Tatar'dan yorum geldi. Antalya Diplomasi Forumu'nda (ADF) Habertürk'ten Sena Alkan'ın özel röportajında soruları yanıtlayan Tatar, konuyla ilgili yorumunu şöyle paylaştı:
"Avrupa Birliği ile ilişkilerinin olduğunu öğreniyorum. Avrupa Birliği birtakım imkanlar ve aralarında gerek ticaret gerek proje bağlamında beklentiler... Biz iki devletli çözümü öneriyoruz. Bu iki devletli çözümde Güney Kıbrıs'la ilişki kurabilirler ama Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'yle de benzer ilişkilerin kurulması en temel temennimiz ve dileğimiz. Zaten biz Türk Devletleri Teşkilatı'nda gözlemci olarak yerimizi alıyoruz; zaman zaman buluşuyoruz, görüşüyoruz, toplantılara katılıyoruz. Güney Kıbrıs'la ilişkilerini başlatmasalardı belki daha iyi olurdu ama Avrupa Birliği yaklaşımlarıyla bunlar oluyor. Avrupa Birliği projeleri bağlamında...
Onların verdiği kararlara bir şey diyemeyeceğim. İki devletli çözümü destekliyoruz. Güney Kıbrıs'taki devlet Rumların devletidir, saygımız vardır. Onların da bize saygısının olması lazım. Bizim de Kıbrıs'ın kuzeyinde Türkiye'nin tam tanıdığı bir devlet olarak kendi devletimiz var. Benzer adımların KKTC için de atılması en büyük arzum ve dileğimdir, kardeş devletlerimizden bunu bekliyorum"
KKTC Cumhurbaşkanı ayrıca "Tanıma noktasındaki ısrarımızı bir yere kadar götürebiliyoruz çünkü rahatsızlık vermek istemiyoruz, kimsenin zarara uğramasını istemiyoruz. Maalesef Kıbrıs Türklerine bu haksızlık devam ediyor. Bizim üzerimizde bu ambargo belası olduğu için herhangi bir devlet bizi tanıma noktasına geldiğinde cezalandırılıyor," dedi.
Henüz Dışişleri Bakanlığı'ndan Türk Devletleri Teşkilatı'nın 4 üyesinden GKRY'ye büyükelçi ataması kararıyla ilgili olarak veya AB ile zirvede altına imza atılan maddelerle ilgili olarak resmî bir açıklama gelmedi.