HİTİTLERİN ŞEHRİ SAMUHA’DA KUŞ KEHANET METNİ BULUNDU

Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi ve Kazı Başkanı Doç. Dr. Çiğdem Maner, bu küçük tabletin ön, arka ve yan yüzeylerinde çivi yazısı olduğunu ve tabletin tam ortasında, çevresinde ip izleri görülen bir delik bulunduğunu bildirdi. Bu ip izleri tabletin bir yere asıldığını veya boyunda taşındığını düşündürüyor. Tablette yapılan ilk incelemelerde kuşların uçuşlarından bahsedildiği tespit edildi. Maner, bunun genellikle falcılık ve kehanetle ilişkili metinlerde görülen bir özellik olduğunu söyledi.

Hitit dönemindeki adı Samuha olan, Sivas’ın Yıldızeli ilçesindeki Kayalıpınar Örenyeri Kazı Çalışmaları’na 2005 yılında Sivas Müze Müdürlüğünce başlandı. T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Almanya Marburg Philipps Üniversitesinin işbirliği ile yürütülen kazılara, Kazı Başkanı Doç. Dr. Vuslat Müller Karpe’nin vefatı dolayısıyla ara verilmesinin ardından 2021 yılından beri Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çiğdem Maner’in başkanlığında devam ediliyor.

Kazı Başkanı Doç. Dr. Çiğdem Maner, bu yıl 3 Temmuz'da başlayan kazı çalışmalarını Türkiye'nin farklı üniversitelerinden ve yurt dışından gelen 23 kişilik bir ekiple yürüttüklerini ve çalışmaların eylül ortasına kadar devam edeceğini belirtti. 
Bugüne kadar yapılan kazılarda eski Asur Ticaret Kolonileri Çağı, Hitit, Roma ve Bizans dönemlerine ait yapı izleri, Roma ve Erken Bizans dönemleri kalıntıları ve Hitit kralları, prenses, prens ve görevlilerine ait çok sayıda mühür baskısı bulundu. Kazılarda bulunan 1.000’e yakın arkeolojik eser Sivas Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmekte. 

Sivas bölgesi Hitit tarihini anlamak için oldukça önemli. Sarissa’dan sonra Sivas’ta açığa çıkarılan ikinci Hitit kenti olan Kayalıpınar Örenyeri, Asur Koloni çağından başlamak üzere Hitit, Demir çağı, Helenistik, Roma, Bizans dönemlerinde yerleşim görmüş, Anadolu'da Asurca ve Hititçe yazılı tablet veren beş merkezden biri. Samuha, M.Ö 1650 ve M.Ö 1200 yılları arasında Anadolu’nun neredeyse tamamına hükmetmiş olan Hititlerin en önemli başkentlerinden. Zengin maden yataklarından dolayı Hitit Krallığı’nın burada başlamış olduğu varsayılıyor. M.Ö.14. Yüzyılda Kral Tuthaliya’nın saray halkıyla birlikte Samuha’ya geldiği ve ülkeyi buradan yönettiği düşünülüyor.    

            
KUŞ KEHANETİ NEDİR

Hititlerin karar alma süreçlerinde tanrıların istekleri ve memnuniyeti büyük önem taşırdı. Bu nedenle fal ve kehanet, Tanrı ve insan arasında önemli bir bağlantı unsuru olarak kabul görmüştür. Hitit falcılığı, Mezopotamya’daki örneklerinden farklı olarak, geleceği tahmin etmek yerine, belirli sorulara yanıt aramayı amaçlamaktadır. Bu sorular genellikle hastalıkların nedenleri, savaş stratejileri, siyasi taktikler, saray entrikaları ve nadiren de kişisel yaşamla ilgili konuları kapsamaktadır. Hititler bu amaçla çeşitli fal ve kehanet teknikleri uygulamışlardır, Kuş Falı da bunlardan biridir. Fal türleri içinde en meşakkatlisi olan ve günlerce süren kuş fallarının sonuçlarının çok önemsendiği ve hayati önemdeki meselelerde kuş gözlemlerinin talep edildiği görülmektedir.  

Anadolu kökenli bir kehanet türü olan Kuş Kehaneti, uzun süre devam eden bir geleneğin ürünüdür. Bu fal türüyle ile ilgili bilgilere, Anadolu’daki Boğazköy, Ortaköy, Kuşaklı, Kayalıpınar ve Maşathöyük gibi merkezlerde bulunan çivi yazılı belgelerle ulaşılmıştır. Anadolu arşivlerinde de kuş uçuşu gözlemlerini içeren tutanak metinleri ve bu konuyla ilgili yazılmış mektuplar gün ışığına çıkarılmıştır. Bu belgeler, Hititlerin kuş fallarına büyük önem verdiklerini ve bu gözlemleri kehanet ve fal uygulamalarında kullandıklarını göstermektedir. 

Kuş fallarında, kuşların her türlü hareketleri, sesleri ve bulundukları yerler hakkında ayrıntılı bilgiler verildiği, her detayın kaydedildiği görülmektedir. Gözlem yapılan alanı önceden belirleyen görevliler, kuşların hareketlerine, çıkardıkları seslere ve uçuş yönlerine bakarak değerlendirmeler yapmışlardır. Kuşların her türlü hareketi, alana girdikleri andan itibaren çıkana kadar her türlü ayrıntı gözlemlenip not edilmiştir. Ancak bu fal türüyle ilgili terminoloji henüz çözülebilmiş değildir. Yorumların nasıl ve neye göre yapıldığı ve değerlendirildiği, bilinmezliğini korumaktadır.

Murat TÜZEL
CHP İstanbul Kültür ve Turizm Komisyon Başkanı
Şişli Kent Konseyi Turizm Komisyon Başkanı
Dünya Seyahat Gazetecileri ve Yazarları Federasyonu Üyesi