Türkiye, hukukun üstünlüğü endeksinde diplerde. 142 ülke arasında 117’nci sırada yer alan Türkiye’ye yabancı güvenmediği için uzun vadeli doğrudan yatırıma gelmiyor.
Küresel yatırımcıların gitmek için ilk baktığı verilerden olan Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde Türkiye, 142 ülke arasında 117’nci sırada yer aldı. Bu endeks gelen yabancı yatırımların taşınan potansiyele rağmen neden çok düşük olduğunu anlatıyor. Çünkü yabancı yatırımcılar ve ülkelerin dev fonları, hukukun işlemediği bir ülkeye gelmekten çekiniyor. Dünya Adalet Projesi’nin (WJP) yayımladığı Hukukun Üstünlüğü Endeksi 2024’e göre, hukukun üstünlüğü ilkesi dünya genelinde üst üste yedinci yıldır geriliyor. Bu yıl, ankete katılan ülkelerin çoğunda (%57) hukukun üstünlüğü yine zayıfladı. Ancak, Endeks verileri ayrıca küresel hukukun üstünlüğü durgunluğunun yavaşladığını ve ilerlemenin mümkün olduğunu gösteriyor. Hukukun üstünlüğünün aşındığı ülkelerin oranı üst üste üçüncü yıldır küçüldü ve bazı önemli iyileştirme alanları ortaya çıktı. Beş yıldır ilk kez, Yolsuzluğun Yokluğunu ölçen Endeks faktöründe gerileyenlerden daha fazla ülke iyileşti. Bu yıl, yolsuzluk ülkelerin neredeyse beşte üçünde (%59) azaldı. Ülkelerin çoğunluğu etkili ceza adaletini sağlama konusunda da gelişme kaydetti. Genel olarak, küresel salgının zirvesinden bu yana medeni adalet düşüşleri önemli ölçüde yavaşladı, ancak zamanında ve bağımsız medeni adalet sağlama sorunları yayılmaya devam etti.
Öte yandan otoriter eğilimler, ülkeleri insan hakları ve demokrasiyi koruma konusunda geriye götürmeye devam ediyor. WJP Kurucu Ortağı ve Başkanı William H. Neukom, “Hukukun üstünlüğünün yedi yıl üst üste gerilemesinden sonra olumsuzluğa odaklanmak kolay olabilir. Ancak bunu yapmak, yolsuzlukla mücadeledeki başarıları ve adalet sistemlerini küresel olarak iyileştirmek için yapılan sıkı çalışmaları görmezden gelmek olur. Küresel topluluk, hukukun üstünlüğü kazanımlarını tüm alanlarda genişletmek için çabalarını iki katına çıkarmalıdır” dedi.
Türkiye’nin tablodaki yeri dünyanın bize nasıl baktığının da göstergesi. Türkiye Afganistan,Myanmar, Venezuela, Kamboçya, Afganistan ve Haiti gibi üçüncü dünya ülkelerini ancak geçebiliyor. Listenin başında ise Danimarka, Norveç, Finlandiya gibi ileri demokrasi ile yönetilen ülkeler geliyor. Listenin birinci sırasındaki Danimarka’nın kişi başına düşen milli geliri 71 bin 402 dolar, İkinci sıradaki Norveç’in ise kişi başı milli geliri 80 bin dolar. Listenin sonlarında yer alan Türkiye’de ise bu rakam 15 bin dolar. Yani hukukun üstünlüğü endeksi arttıkça ülkelerin zenginliği de artıyor. O nedenle Türk ekonomisinin düzelmesi için yapılması gereken birinci düzenleme yatırımdan çok hukuki reformlar olarak özetleniyor. Karar Ekonomiye görüşlerini belirten ekonomistler, bu sıralama ile doğrudan yabancı yatırımcıların ülkeyi tercih etmesinin zor olduğunu belirtiyor. Nitekim veriler de ülkeye gelen doğrudan yabancı yatırımlarda azalışı net olarak gösteriyor.
Geçtiğimiz yıl, küresel otoriter eğilimlerin yavaşlamaya başladığına dair bir umut olduğuna dikkat çeken Neukom. “Ancak bu yılki Endeks, iki kritik Endeks faktöründe daha geniş ve derin düşüşler buldu: Temel Haklar ve Hükümet Yetkileri Üzerindeki Kısıtlamalar. 2016 ile 2024 yılları arasında ülkelerin %81’inde insanlar temel hakları için korumalarını kaybetti. Ayrıca ülkelerin yüzde 77’sinde yasama organları, mahkemeler, sivil toplum ve medya tarafından yapılan denetimler de dahil olmak üzere hükümet denetim ve dengelerinde bir zayıflama görülmekte. 6 milyardan fazla insan, hukukun üstünlüğünün 2016’ya göre daha zayıf olduğu ülkelerde yaşıyor. Neukom, “Dünyanın her köşesinde liderlerin otoritelerini pekiştirmeye devam ettiğini görüyoruz” diye ekledi. Her ülkenin puanı sekiz faktörün ortalaması alınarak hesaplandı. Hükümet Yetkilerindeki Kısıtlamalar, Yolsuzluğun Olmaması, Açık Hükümet, Temel Haklar, Düzen ve Güvenlik, Düzenleyici Uygulama, Medeni Adalet ve Ceza Adaleti.
Ekonomist Hakan Kara, Karar Ekonomi’ye yaptığı açıklamada, “Hukukun üstünlüğüne dair endeksler kısa vadeli sermaye girişini pek etkilemez. Bu tür endekslerin seyri daha çok istikrarlı ülkelerden gelen uzun vadeli ve doğrudan yatırım girişleri açısından önemlidir çünkü bu tür yatırımcıların bir ülkeye girerken en çok dikkat ettiği faktörlerden biri hukuki bir sorun çıktığında hakkını arayabilme yetisi, piyasa düzenlemelerinin öngörülebilirliği ve bunlarla ilişkili olarak mülkiyet hakkının garantisidir” dedi. Dünya bankasının hazırladığı Hukukun Üstünlüğü tahmin endeksi bireylerin toplum kurallarına ne ölçüde güvendikleri, özellikle de sözleşmelerin uygulanması, mülkiyet hakları, polis ve mahkemelerin kalitesi ile suç ve şiddet olasılığına ilişkin algıları özetleyen bir endeks olduğunu vurgulayan Kara. “Ülke puanı standart normal dağılım birimleri cinsinden, yaklaşık -2,5 ila 2,5 arasında veriliyor. Endekste, 2013 yılından bu yana bizimle akran olarak kabul edilen gelişen piyasa ülkelerine göre sürekli aramızın açıldığı görülüyor” diye konuştu.
Çarşamba
6.3 °
Perşembe
5 °
Cuma
7.2 °
