-
Bist100 14.200,54 TL
-
Dolar 42,69 TL
-
Euro 50,11 TL
-
G.Altın 5.936,48 TL
-
Ç.Altın 9.522,21 TL
Türkiye’de son dört yıldır hızla yükselen gıda ve kira fiyatları, özellikle emeklilerin bütçelerini derinden sarsmaya devam ediyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine göre, dünya genelinde gıda fiyatları 2024 yılında yıllık yüzde 6,7 oranında artış gösterirken, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hesaplamalarına göre bu oran Türkiye’de yüzde 43,6 olarak gerçekleşti. Emekliler, bu orantısız artış nedeniyle gıda ve kira harcamalarına gelirlerinin büyük bir kısmını ayırmak zorunda kaldı.
2025 yılının ilk yarısı için memur emeklilerine yüzde 11,54, SSK ve BAĞ-KUR emeklilerine ise yüzde 15,75 oranında zam yapıldı. Ayrıca en düşük emekli aylığı 14 bin 469 TL’ye yükseltildi. Ancak emekliler, enflasyon farkı oranında yapılan bu artışları yetersiz buluyor. Gıda fiyatlarındaki hızlı yükseliş ve kira artış oranının yüzde 58,5’e ulaşması, emeklilerin geçim sıkıntısını artırıyor.
İzmir Ekonomi Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oğuz Esen, özellikle alt gelir grubundaki emeklilerin enflasyondan en fazla etkilenen kesim olduğunu belirterek, “Eğer gelirinizin yüzde 37’sini gıdaya harcıyorsanız, gıda fiyatlarındaki artış sizin için çok büyük bir darbe oluyor. Ancak üst gelir grubu için bu oran yüzde 15 civarında. Dolayısıyla enflasyon alt gelir gruplarını çok daha ağır etkiliyor” ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Esen, kira fiyatlarındaki artışın emekliler için büyük bir yük oluşturduğunu vurguladı. Son dört-beş yılda kira fiyatlarının yüzde 700 oranında arttığını belirten Esen, “Alt gelir grubundaki emekliler genellikle kirada oturuyor ve bu artışlar bütçelerine büyük bir yük getiriyor. Üst gelir grubundakiler ise kendi evlerinde oturdukları için bu artıştan etkilenmiyor” dedi.
TÜİK’in gelir dağılımı verilerine göre, Türkiye’de gelir eşitsizliği giderek artıyor. Gelir dağılımındaki bozulmayı gösteren Gini katsayısı, 2014’te 0,397 iken 2024’te 0,413’e yükseldi. İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) hazırladığı rapor da emeklilerin bu eşitsizlikten en fazla etkilenen kesim olduğunu ortaya koyuyor. Rapora göre, 2009-2024 yılları arasında emekli sayısı yüzde 85,3 oranında artarken, emekli aylıklarının tüm gelir içindeki payı yüzde 18,3’ten yüzde 15,6’ya geriledi.
VOA Türkçe’nin haberine göre; Prof. Dr. Esen, gelir dağılımındaki bozulmanın temel nedenlerinden birinin vergideki adaletsizlik olduğunu söyledi. “Türkiye’de vergi sistemi dolaylı vergilere dayanıyor. Bu, tüm gelir gruplarının aynı oranda vergi ödediği anlamına geliyor ve alt gelir gruplarını daha fazla etkiliyor” diyen Esen, devletin sosyal harcamalarla emeklilere ve alt gelir gruplarına yeterli desteği sağlayamadığını belirtti.
Esen, Avrupa ve OECD ülkelerinde sosyal harcamaların milli gelirin yüzde 30’una ulaştığını ancak Türkiye’de bu oranın yalnızca yüzde 12 olduğunu ifade etti. “Düşük gelirlilere, emeklilere ve engellilere daha fazla destek verilmesi gerekiyor” dedi.
Ekonomi yönetimi, 2025 yılını yüzde 20’nin altında bir enflasyon oranıyla kapatmayı hedefliyor. Ancak emekli maaşlarına enflasyon farkı ve sosyal refah payı dışında ek zam yapılmaması, hükümetin bu hedefe olan bağlılığına işaret ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, asgari ücretin yüzde 30 artışla 22 bin 104 TL’ye çıkarılmasının ardından yaptığı açıklamada, “Çalışanlarımızı enflasyona ezdirmeme sözümüze bir kez daha sadık kaldık” dedi.
Bununla birlikte, Prof. Dr. Esen’e göre, emeklilerin geleceği belirsiz. “2025 başında belirlenen maaşlar, geçmiş enflasyonun yarattığı tahribatı karşılamadığı gibi, refah payı da sunmuyor. Eğer enflasyon hedeflenenin üzerinde artarsa, emekliler için yeni kayıplar kaçınılmaz olacak” diye konuştu.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 2024 yılı için başlangıçta yüzde 36 olan enflasyon tahminini önce yüzde 38’e, ardından yüzde 44’e yükseltmişti. 2025 için öngörülen enflasyon tahmini ise yüzde 21 olarak revize edildi. Ancak geçmiş yıllarda hedeflerin tutturulamaması, bu hedeflere yönelik endişeleri artırıyor.
