Kuzey Kutup Dairesi’nde bulunan ve soğuk hava şartlarıyla zihinlere kazınan Alaska, uluslararası bir toplantıya ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor. ABD ve Rusya Devlet Başkanları 15 Ağustos’ta yani bugün ABD’nin kuzeybatı ucundaki bu eyalette bir toplantı gerçekleştireceklerdir. Toplantının gündemini Ukrayna’daki savaşın nasıl bitirileceği oluşturacaktır.
Bir zamanlar Rusya toprağı olan bu eyalette iki devlet başkanının görüşecek olması spekülatif yorumları da beraberinde getirmektedir. Konuyu hatırlatacak olursak Çarlık Rusya 1853-1856 yıllarındaki Kırım Savaşı yüzünden yüksek meblağlarda borçlanmıştır. İlgili borçların ödenmesi için Alaska, 1867’de 7,2 milyon dolarlık bir bedelle ABD’nin hakimiyetine bırakılmıştır. Şunu da belirtmekte yarar var ki o tarihlerde Alaska, Çarlık Rusya için ekonomik açıdan önemli bir toprak parçası değildi. ABD’nin 50 eyaleti içerisinde yüz ölçümü bakımından en büyük eyaleti olan Alaska, ülkenin de 49. eyaletidir.
Rusya’nın kültürel mirasından izler taşıyan eyalette Çarlık Rusya’dan kalma tarihi binalar ve ibadethaneler hâlen bulunmaktadır. Hatta halk arasında yaşamını Rus Ortodoks takvimine göre şekillendiren bir kitle de vardır.
Kültürel ve tarihi açıdan Rusya ile yakınlık sadece bununla sınırlı değildir. Alaska, mesafe olarak Rusya’ya en yakın Amerikan kara parçasıdır. Rusya-ABD arasındaki uzaklık bu eyaletten yaklaşık 80 kilometredir.
Bilindiği üzere Ukrayna-Rusya Savaşı 4’üncü yılına yaklaşmaktadır. Ukrayna’dan ve Rusya’dan yetkililer savaşı sona erdirmeye hazır olduklarına ilişkin bildiriler yayımlamaktadırlar. Diplomasinin tıkandığı noktalarda birbirlerini suçlamaktadırlar. Birbirlerini ipe un sermekle itham etmektedirler.
İki ülkeye ait heyetler tarafsız bölgelerde esir takası, tahıl krizinin aşılması ve geçici ateşkesin yapılması gibi konularda görüşmeler de bulunmuşlardır. İlgili konularda çözüm bulunsa da nihai barış bir türlü sağlanamamıştır. Nihai barış yapılamamasının sebebi iki tarafında toprak tavizine yanaşmamasıdır. Ukrayna, anayasasında belirtilen toprak bütünlüğü kapsamında Rusya’nın hâkimiyet kurduğu bölgelerden ayrılmasını; Rusya ise kontrol altında tuttuğu bölgelerin resmî olarak kendisine verilmesini istemektedir.
Alaska Zirvesi, Ukrayna’daki savaşın akıbetinin konuşulacağı bir toplantı olarak dünya gündeminde yerini almak için beklemektedir. Ancak Ukrayna’daki savaşın Ukraynasız konuşulacak olması, barış umutlarını azaltmaktadır. Alınabilecek kararların kapsayıcılığı ve uygulanabilirliği açısından tereddütlere neden olmaktadır.
Avrupa Birliği ülkeleri, geçtiğimiz günlerde Alaska Zirvesi’ne eleştirel mahiyette bir açıklama yayımladılar. Açıklamada kıtada süren savaşın bir an önce bitirilmesi gerekliliği ve barışa giden yolun taşlarının Ukrayna ile döşenebileceği vurgulandı. Açıklamayla yetinmeyen AB temsilcileri lobi faaliyetleri yürüterek Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’nin Alaska’daki zirvede yer alması için girişimler de bulundular. Olabilecek diplomatik çözümün Ukrayna ve Avrupa’nın güvenlik çıkarlarıyla uyumlu olması gerekliliğini belirttiler. AB olarak Ukrayna’yı desteklemeye devam edeceklerini; siyasi, mali ve askeri desteklerini sürdürmeye kararlı olduklarını işaret ettiler.
ABD Başkanı Trump ve Rusya Başkanı Putin’in Alaska’daki görüşmesinden önce diplomatik girişimlerine hız veren Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski de toplantılarına Almanya’dan sonra İngiltere ile devam etti. Ukrayna ve müttefik ülkeleri adil ve kalıcı barışa ulaşmak için güçlü birlik duygusu ve kararlılığın gerekliliğini ifade ettiler.
Başkan Trump’ın göreve gelmeden önce Ukrayna’daki savaşı bitirebileceğine yönelik demeçlerini hatırlamayanız yoktur. Ukrayna Savaşı’na doğrudan ve dolaylı şekilde müdahil olan, Ukrayna’ya yardım sağlayan ülkelerin başında gelen ABD, Alaska Zirvesi’nde savaşın gidişatını etkileyebilecek inisiyatifler alması olanak dâhilindedir.
Olası bir ABD-Rusya Anlaşması’nda Avrupa Birliği’nin ve Ukrayna’nın onayları olmadan anlaşmanın nasıl uygulanabilir olabileceği tartışmaları beraberinde getirmektedir. Avrupa’nın çıkarlarına aykırı kararlar NATO’nun birlik ve beraberliğini derinden etkileyebilir. NATO haricinde farklı alanlarda geleceğe yönelik çalışma ortaklığına da zarar verebilir.
Alaska Zirvesi’nde çıkabilecek acil bir ateşkes barışa dair ümitleri artıracak, diplomaside ortak dilin konuşulmasına yönelik umutları yeşertecektir.
