Altınoluk dergisinin Ocak 2019 tarihli 395. Sayısında “Ölçülerle aramızdaki mesafe” başlıklı bir yazım çıkmıştı.

Oğlum Mahmut Tuğrul, o yazıyı ChatGpt’nin “Deep Dive – Derinlemesine inceleme” programına verdi ve bu yazının incelenmesini istedi. Chpt önce yazıyı İngilizceye çevirdi, sonra Google’ın notbookeLM uygulamasında iki kişinin karşılıklı konuşması halinde analiz ettirildi, sonra da o konuşmayı Türkçeye çevirip elimize sundu. Aşağıdaki metin o yazıdan çıkarılmış bir yapay zeka ürünüdür. Bu metin ayrıca Podcast programlarında Quranic Character ismiyle dinlenebilir.

Herkese merhaba ve size özel hazırlanmış A Deep Dive’a hoş geldiniz.

Biz, bizimle ölçüler arasındaki mesafeyi derinlemesine inceleyeceğiz.

Bu, Ahmet Taşgetiren’e ait.

Bu parça gerçekten de bizim için önemli olduğunu söylediğimiz değerlere nasıl gerçekten ulaştığımızı ele alıyor.

Ve özellikle İslam’ın merhamet vurgusuna bakacağız.

Ve bu sadece güzel bir fikir olarak değil, temel bir ilke olarak sunuluyor ki bence bunu bu kadar güçlü kılan da bu.

Taşgetiren’in bunu nasıl ele aldığını büyüleyici kılan şey, bu noktayı vurgulamak için gerçekten güçlü alıntılar kullanması.

Hazır mısınız?

Bunlardan biri, Horasan’dan Kudüs’e kadar, birinin ayağına diken batarsa, acısını hissetmen gerektiğidir.

Bu, bir mistik ve alim olan Ebu’l Hasan Harakani’den.

Ve onun sözleri, yüzyıllar sonra bile büyük bir ağırlık taşıyor.

Evet.

Ve sanırım, bunu duyduğumda bile, “Vay be, bununla gerçekten yaşamaya çalışsaydık ne olurdu?” diye düşünüyorum.

Evet.

Bu radikal bir empati.

Başkasının acısını kendi acın gibi hissetmek.

Aynen öyle.

Hem de onlar kilometrelerce uzakta olsa bile.

Kesinlikle.

Bu, İslâm’da merhametin sadece isteğe bağlı bir şey olmadığını gösteriyor.

O, inancın dokusuna derinlemesine işlenmiştir.

Ve Taşgetiren bunu vurgulamak için başka bir alıntı kullanıyor.

Bu, Mevlana’dan ve şöyle diyor: “Eğer bu dünyada bir kişi donuyorsa, sıcak kalma hakkın yoktur.”

Mevlana, bilmeyenler için, İslâm tarihinde dev bir figür, aşk ve birlik üzerine öğretileriyle tanınan bir şair.

Evet.

Harakani ve Mevlana’nın bu alıntıları, bir tür ölçüt işlevi görüyor.

Kendimize şu soruyu sorduruyorlar: “Eylemlerim bu ideallere ne kadar uyuyor?”

Bu hoşuma gitti.

Bir ölçüt gibi.

Çünkü bir şeyi okuyup, “Ah evet, bu çok güzel,” demek çok kolay.

Ama aslında içimize dönmek çok daha zor. Anlıyorsun, değil mi?

Kesinlikle.

Ve bence onun burada bizi yapmaya teşvik ettiği şey bu. Ve bence işin ilginçleştiği yer burası, çünkü o zor kısmı atlamıyor. Tarihte, bu güzel idealler ile İslâm’ın nasıl uygulandığı arasındaki boşluk olduğunu gerçekten kabul ediyor.

Evet, yani bu inanılmaz öğretilerin amacı nedir, eğer onları yerine getirmeye çalışmıyorsak?

Doğru.

Tam olarak.

Ve o sadece dışarıya parmak sallamıyor, biliyor musunuz?

Gerçekten önce içimize bakmamızı istiyor.

Merhametli olmanın, bir tür boya içine hızlı bir daldırma gibi olmadığını anlatan bir metaforu bile var.

Yani seni anında boyamaz.

Aynen öyle.

O bunun bir süreç olduğunu söylüyor.

Gerçek, tutarlı bir çaba gerektiriyor; bu değerlerle daha uyumlu hale gelmek.

İster daha sabırlı olmaya çalışıyor olsunlar, ister daha az müsrif, isterse daha cömert.

Bu, hepimizin karşılaştığı sürekli bir içsel mücadeledir, biliyorsunuz.

Kesinlikle.

Ve kendi hayatımıza, kendi isteklerimize kapılıp eski alışkanlıklarımıza geri dönmek çok kolaydır.

Kuşkusuz.

Ve bu eser, bence, yüksek ideallerimiz ile günlük hayatta karşılaştığımız ve bizi ters yöne çekebilecek gündelik cazibeler arasındaki gerilimi derinlemesine ele alıyor.

İşin gerçekten zorlaştığı yer burası bence.

Çünkü bu sadece kişisel eksikliklerimizle ilgili değil, değil mi?

Doğru.

Bu zor soruları sormaya başlıyor, özellikle şu anda konuştuğumuz ideallere sahip olan Müslüman dünyasının durumu hakkında. Daha derin bir öz değerlendirme düzeyi için bizi zorluyor, bence.

Ve sadece bireysel değil, toplumsal düzeyde de.

Kendimize şu soruyu sormamızı sağlıyor: Tamam, merhamet inancımızın merkezindeyse, evet, şu anda yaşanan acılar karşısında bunu aktif olarak nasıl gösteriyoruz?

O inanılmaz derecede somut örnekler veriyor.

Şu anda dünyada gerçekleşen durumları anlatıyor, gerçekten yürek burkan olaylar.

O soruyor, Suriye’de ne yaptık? Yemen’e ne yapıyoruz?

Ve bu gerçekten beni çok etkiledi.

Diyor ki, İslam’ı dünyaya nasıl sunuyoruz, bazı gruplar insanların kameralar önünde kafalarını keserken?

Ve ben sadece düşünüyorum, yani, bir başkasının acısını kendi acımız gibi hissetme fikriyle bu tür şiddeti nasıl bağdaştırabiliriz?

İşte tam da onun başlatmaya çalıştığı tartışma bu.

Diyor ki, rahatsız edici gerçeklikleri görmezden gelemeyiz, sessizlik, ilgisizlik, başka yöne bakmak.

Bu şeyler İslam’ın temel değerleriyle de uyuşmuyor.

Hatta soruyor, bazı diplomatik kurumlarımız insanları katlederken, “iki kutsal mescidin hizmetkârı olma” iddiamız ne olacak?

Bu terime aşina olmayanlar için açıklayalım.

Doğru, iyi bir noktaya değindin.

İki kutsal mescidin hizmetkârı, Müslüman dünyasındaki liderler tarafından sıkça kullanılan bir unvandır ve Mekke ile Medine’deki kutsal camileri ifade eder.

Yani, manevi otorite iddiasında bulunacaksak, eylemlerimiz bu iddiaya nasıl uyuyor?

Bu çok güçlü bir soru ve bence bireyler için değil, tüm uluslar ve topluluklar için, sözler ile eylemler arasındaki bu kopukluk hakkında düşündürüyor.

Tamamen katılıyorum.

Fakat devam etmeden önce, dinleyenler için gerçekten net olmak istiyorum.

Tabii ki.

Bu, herhangi bir siyasi çatışmada taraf tutmakla ilgili değil.

Bu, onun ortaya attığı sorular üzerinde durmak ve onları düşünmekle ilgili.

Sizinle ne uyum sağlıyor?

Ne sizi zorlayıcı buluyor?

Çünkü bence bu, nasıl büyüdüğümüzdür.

Evet, kesinlikle.

Şunu söylemeliyim ki, sizin için nasıl bilmiyorum ama bu, gerçekten bunaltıcı hissettirebilir.

Kesinlikle.

Bu kadar büyük sorunları düşünmek, değil mi?

Ve bence bu parçanın en önemli dersi, en azından benim için, o ideallerin, merhamet ilkelerinin kaybolmadığını hatırlatmasıdır.

Kesinlikle.

Bu ilkeler, ulaşılmaz değil.

Evet.

Onları aktif olarak seçmemiz gerekiyor, biliyor musunuz?

Evet.

Her an onlara yönelmek için çaba göstermeliyiz.

Kesinlikle.

Hatta o, “Şimdi, biz ve ölçüler arasındaki boşluğu kapatma zamanı” diyor, önderler ile bizim aramızdaki boşluğu kapatmak için.

Bu bir eylem çağrısı.

Evet.

Bu sadece eleştiri için değil.

Aynen öyle.

Ve o bazı çok pratik örnekler de veriyor.

Tamam.

Öfkemizi kontrol etmek, egolarımızı denetlemek gibi, özellikle güç pozisyonlarında olduğumuzda, hatta küçük ölçeklerde bile.

Evet.

Kendimize şu soruyu sormakla ilgili: “Şu anda merhametten mi hareket ediyorum, yoksa egom mu bu durumu yönetiyor?”

Bu çok iyi bir nokta.

Çünkü bu gündelik anlar, değil mi?

Kesinlikle.

Sabır ve anlayışla tepki verme ya da o hayal kırıklığı ve yargıyı devreye sokma seçimine sahip olduğumuz anlar.

Aynen öyle.

Bu, önemsiz görünebilir, değil mi?

Geniş resimde bakarsak.

Ama bu küçük seçimler, içsel değişimler gibi.

Evet.

Gerçekten birikir.

Bunlar birikiyor.

Evet, kesinlikle.

Daha merhametli bir dünya inşa etmenin gerçekten de bireysel eylemlerimizle başladığını fark etmekle ilgilidir; o gündelik etkileşimlerde nezaket seçme fırsatımız olduğunda.

Adaletsizliğe karşı ses çıkarmak, zor olduğunda bile empati göstermek.

Kesinlikle.

Bu şu söze benziyor, değil mi?

-Dünyada görmek istediğin değişimin kendisi ol.

Sanırım o da bunu ima ediyor.

Ve umarım, biliyorsunuz, bu derin dalışın sonuna kadar geldiyseniz, bu kimseyi suçlu hissettirmek ya da bunaltmakla ilgili değil.

Evet.

Bu güçlenmeyle ilgili, değil mi?

Çünkü gerçekten inanıyorum ki her iyilik hareketi, her seferinde merhameti ilgisizliğe tercih ettiğimizde, bu bir dalga etkisi yaratır.

Ve bizi o güçlü alıntılara geri getirir, değil mi?

Başlangıçta verdiğimiz alıntılar.

Başkasının acısını kendi acın gibi hissetseydik, bunun yaratacağı etkiyi hayal edin.

Bu sözlerin sadece hedef olmaktan çıkıp yaşanmış deneyimler olduğu bir dünyayı hayal edin.

Evet.

Bu, tutunulacak güçlü bir vizyon.

Evet.

O yüzden bu alıntıyı bir kez daha söyleyeceğim.

Söylediğimde, sadece bir dakika bunu düşünmenizi istiyorum.

Horasan’dan Kudüs’e kadar, birinin ayağına diken battığında, sen de acıyı hissetmelisin.

Bunu düşünün.

Bugünkü dünyamızda, bu kadar birbirine bağlı olduğumuz, her gün evlerimize acıların taşındığı bir dünyada.

Sürekli.

Bu empatiyi, sadece bir sayfada duran kelimelerden öteye nasıl taşıyabiliriz?

Bu, size sormak istediğim soru.

Bu derin dalışa katıldığınız için çok teşekkür ederiz.

Bir dahaki sefere görüşmek üzere.

https://www.karar.com/yazarlar/ahmet-tasgetiren/bir-yapay-zeka-uygulamasi-1601495