Türkiye İstatistik Kurumu -TÜİK 2025 yılı gelir dağılımı verilerini açıkladı. (Tabii burada 2024 yılı gelir bilgileri referans alınmaktadır.)
Biz bu veriyi yüzde 5’lik gruplar halinde irdeleyeceğiz.
2006-07-08 yıllarına ait 3 yıllık ortalamaya göre toplumun en alt yüzde 30’luk kesimi 2023-2024-2025 yılları ortalamasına göre gelirden aldığı payını artırmış. Taban sınıfın gelirden aldığı pay %10,14’den yüzde 10,95’e çıkmış.
Toplumun yüzde 65’lik orta kesiminin ise gelirden aldığı pay yüzde 68,84’den yüzde 65,80’e gerilemiş. Kayıp 3,04 puan.
Taban sınıf 0,81 puan pay arıtırken orta kesimin kaybettiği 3,04’ün kalan 2,23’ünü ise en zengin yüzde 5’lik kesim kapmış.
Ortadan alınmış ve tabana biraz yem verilmiş sadece. Büyük pasta ise en zengin yüzde 5’e gitmiş.
***
Son yıllarda ne olmuş derseniz bir de ona bakalım: En alttaki yüzde 20’lik kesim payını artırırken bir de en zengin yüzde 5 payını artırmış. Tabii ki yine pastanın büyük kısmı en zengin yüzde 5’e gitmiş.
Burada bir not iletelim: 2 yıl önce TÜİK gelir dağılımı verisinde büyük bir revizyona gitti. O revizyon öncesi en zengin yüzde 5’e giden pay çok daha büyüktü.
Gelir dağılımı işine yan verilerle devam edelim.
2006-2015 yılları içinde ücretli, maaşlı kesimin yıllık ortalama geliri ülkenin ortalama gelirinin az da olsa üzerindeydi (%105,1). 2016-2025 döneminde ise ücret gelirleri ülke gelirlerinin %95,0’ine düştüğünü görüyoruz. Son 4 yılın ortalaması ise %90,9… Yani ücretlerde büyük düşüş son yıllarda yaşandı.
Ülke geliri 2015 yılına göre 18,7 kat artarken ücret artışı 17,3 katta kaldı. Özellikle kadınlarda ücret gelirleri 17,0 kat ile daha da düşük oldu. Ama ilginç bir detay var: Kadınlar ücret ve işveren olarak payını artıramazken yevmiyeli ve özellikle de kendi hesaplarına çalıştıkları işlerde gelirlerini erkeklerden daha yüksek oranda artırdılar.
***
Şimdi de meslek grubuna göre gelire bakıyoruz.
En fazla kazanan kesim yöneticiler olmuş. Bunları işverenler olarak da düşünebiliriz. Buradaki verileri 2012 ve sonrasına ait. Ve yöneticilerin kazancı ülke ortalamasının 2,3 katı seviyesinde seyretmiş. Yıllar itibari ile pek değişen bir durum olmamış. (Arada 2,6 kata kadar çıkmış ama ortalama yine 2,3 kat şeklinde)
Kimin kaybettiğine bakalım:
-Profesyonel meslek mensupları. Ülke ortalamasının 1,6-1,7 katı olan kazanç oranları ülke ortalamasının 1,3-1,4 katına gerilemiş.
-Büro ve müşteri elemanları ise ülke ortalaması civarında kazanırken şimdi gelirleri ülke ortalamasının yüzde 85-90 seviyelerine inmiş oldu.
Buradaki ayrımda da kadın erkek farkı öne çıkıyor.
Mesela erkek yöneticiler 2015 yılına göre gelirlerini 20,1 kat artırırken kadın yöneticiler 14,7 kat artırabilmiştir.
Ayrıca şu notu da verelim: Erkek yöneticiler 993 bin lira kazanırken kadın yöneticiler 656 bin lira kazançta kalmıştır.
Kazanca bir de eğitim durumuna göre bakalım (2006-2025 dönemi).
Bir okul bitirmeyenlerin kazancı ülke kazancının yüzde 40-50’si arasında seyretmeye devam etmiş. Lise altı eğitimlilerin kazanç oranı da yüzde 70-80 aralığında seyretmiş.
Burada mesele üst eğitimlerde yaşanmış. Lise ve dengi okul mezunlarının kazançları ülke ortalamasının üzerindeyken istikrarlı şekilde düşerek şu anda ülke ortalamasının gerisine düşmüş. Mesela 2006 yılında ülke ortalama gelirinin yüzde 119’u olan kazançlar şimdi ülke ortalamasının yüzde 94’üne gerilemiş oldu.
Benzer durum üniversite mezunlarında da yaşanıyor. Üniversite mezunları 2015 yılına kadar ülke ortalamasının 1,6-1,7 katı gelir elde ederken bu oran şimdilerde 1,4’lara gelişmiş oldu.
Kısaca eğitim seviyesi arttıkça kazançtan alınan pay gerilemeye devam ediyor.
Eğitim seviyesi arttıkça kazançtan alınan pay özellikle kadınlarda daha sert şekilde düşüş göstermektedir. Mesela 2015 yılından 2025 yılına kadar toplam gelir 18,7 kat artarken lise ve dengi okul mezunu kadınların geliri 15,7 kat artışta kalmış. Yine üniversite bitirmiş kadınların gelirleri 2015 yılından bugüne 15,9 kat artışla genel artışın gerisinde kalmıştır.
Şöyle bir tablo yapabiliriz:
Erkekler 432 bin lira kazanırken kadınlar 332 bin liralık kazançta kalıyor (%77,0). Yine lise ve dengi okul bitiren erkekler 415 bin lira kazanırken kadınlar 253 bin lira kazançta kalmıştır (%61,0)
Üniversite mezunu erkekler 635 bin lira gelir elde ederken kadınlar 466 bin lira gelirde kalmıştır (%73,4)
ÖZET: Ülkemizde gelir seviyesinden ziyade gelirin dağılımı sorunu vardır. Gelir dağılımını da ülkemizde maalesef en zengin kesim ile en fakir kesim arasındaki farka bakarak analiz ediyoruz. Oysa asıl sorun orta sınıfta yaşanmaktadır. Orta sınıfın kaybı bu ölçümlerde maalesef ortaya çıkmıyor.
Yine gelir dağılımındaki en büyük çarpıklık ise Kadın-Erkek ayrımında yaşanmaktadır. Maalesef bu soruna da kimse eğilmiyor. Oysa gelir bozukluğu genel bozulmadan ziyade kadın-erkek arasındaki bozulma ile derinleşmektedir.
https://www.karar.com/yazarlar/ibrahim-kahveci/gelir-bozuklugunda-gorulmeyen-iki-ayrinti-1606351
