İlk sanayi devrimi 18’inci yüzyılda İngiltere’de ortaya çıkmıştır. Makineleşme alanında buharlı imalat metotlarının kullanılmasıyla emekten tasarruf sağlanarak kitle üretim anlayışına geçilmiştir. Kitle üretimdeki gelişmeler yeni kâr olanaklarını da girişimcilere sunmuştur. Sonrasında birbirini takip eden sanayi devrimleri sadece üretim ekonomisini etkilemekle kalmayıp günlük yaşamda ilişki ağlarını da dönüştürmüştür.
Makineleşmenin yaşandığı Birinci Sanayi Devrimini (1760-1840), elektrikli seri montaj hattının kullanıldığı İkinci Sanayi Devrimi (1840-1914) izlemiştir. Otomasyon ve bilgisayar teknolojilerindeki gelişmeler Üçüncü Sanayi Devrimine (1950-2011) etken olmuştur. Siber sistemler, bulut bilişim ve yapay zekânın hayatımıza girmesiyle Dördüncü Sanayi Devrimi (2011-2024) ortaya çıkmıştır.
Yapay zekâdaki öncü teknikler ve uygulamalar her ne kadar üretim randımanını artırsa da tek başına yeterli olmadığını bize göstermiştir. İnsan zekâsının dahil edilmediği bir süreç; yaratıcılıktan uzak ve ihtiyaç optimizasyonunda sığ kalacaktır. Üretim modellerinde istenilen verimliliğe ve sürekliliğe ulaşmak için yapay zekâ ve insan iş birliği ön plana çıkmaktadır. Böylelikle Beşinci Sanayi Devrimi (Endüstri 5.0) dile getirilmeye başlanmıştır.
Birçoğumuz ilk üç sanayi devrimini tarih kitaplarından okuduk. Dördüncü ve Beşinci Sanayi Devrimlerini ise son yıllarda sosyo-ekonomik olarak hayatımızda gözlemleyebiliyoruz. Bahsi konu sanayi devrimleri, Endüstri 4.0 ve Endüstri 5.0 olarak da isimlendirilmektedir. Dördüncü Sanayi Devrimi, otomasyon süreciyle beraber yapay zekâ ve büyük verinin yoğun kullanıldığı aşamadır. Beşinci Sanayi Devrimi ise modele insan etkileşimini eklemektedir.
Endüstri 5.0 tüketicilerin ihtiyaçlarına kişiselleştirilmiş üretim anlayışıyla cevap vereceği tahmin edilmektedir. Burada ürünlerin hızlı ve kişisel zevklere göre arz edilmesi önemlidir. Robot teknoloji, insani yeteneklerden destek alarak üretim faaliyetinde bir armoni oluşturacaktır.
Bunlara ek olarak, hata payı düşük makineler üretim prosesinde hız ve insani yaratıcılığı birleştirerek verimliliği artırması düşünülmektedir. Emeğin katma değeri yüksek alanlarda faaliyete yönlenmesi proseste çıktıların kalitesini ve verimini etkileyecektir. Kişilerin uzmanlıklarına göre kariyer planlaması yapacak olan bu sistem, çalışanların işlerindeki memnuniyetlerini pekiştirecektir. Rutin işlerin makinelere bırakılarak insanların proseste katkılarının stratejik şekilde artacağı beklenmektedir.
İnsanoğlunun teknoloji destekli yaratıcı yaklaşımları inovatif açıdan yeni gelişmelere ivme katacağı öngörüler arasında bulunmaktadır. Üreticilere rekabet avantajı ve organizasyonel iş yeteneği sağlarken, tüketiciler de çağın gereksinimlerine uygun kişiselleştirilmiş ürünlere yönelik tercihler yapacaklardır.
Bunun yanında, gelişmiş ülkelerde ve Türkiye’de iklim krizinin önüne geçmek amacıyla net sıfır karbon hedefiyle alakalı projeler teker teker uygulanmaya başlanmıştır. Hız kavramının önem kazandığı Endüstri 5.0’da verim artışının yanı sıra çevreyle uyumlu sürdürülebilir hedefler de ortaya koyulması gündemdedir. Gün geçtikçe kaynakların tükendiği dünyamızda sürdürülebilir yöntemler önem kazanmaktadır.
Endüstri alanında yeni bir devrimin eşiğinde bulunduğumuz şu dönem, gelecek yeni iş potansiyellerinin de habercisi olacağına benziyor. Bazı sektörlerde gelişmelerle eşgüdümlü yatırımların hız kazanması mümkün olabilir.
Teknoloji ve iş gücünün iş birliğini konu edinen Beşinci Sanayi Devrimi’nde rutin işlerden sıyrılmış uzmanlaşmış emek ön plana çıkacaktır. Uzmanlaşmış emek temini için katma değeri yüksek eğitimlere fırsatlar ortaya çıkabilir. Bunun yanında, yeşil enerji ve sürdürülebilirlikten hareketle atık yönetimi ve enerji verimliliği konularında işletmelere de ihtiyaç artabilir. Üretim modellerinde dijitalleşmeden yararlanan, müşteri taleplerini iyi yöneten ve kişisel tercihlere yönelik ürün yelpazesi oluşturan firmalar kârlarını artırmaları muhtemeldir. Bunun yanında, hız kavramını süreçlerine ne ölçüde entegre edeceklerine bağlı olarak rakiplerine karşı başarı elde edeceklerdir.
