Ben ayağımın bereketi ile feleği saltanat tahtı yapar, Hüma'nın kanadını da sinekleri kovmak için hizmetinde kullanırım. (Şirin-i Dihlevi mahlaslı) Raziye Begüm Sultan.
İnsanlık ve yürek Doğu'dadır. Felsefe ve bilim önce Doğu'da filizlendi, boylandı; İslamiyet ile büyüdü, serpildi. Ama sonra Müslümanlar Batı'ya sokuldukça onlardan fitne fücuru, yalanı, entrikayı öğrendi. Batı bizim efsanelerimizi gerçek kılarken, bizler gerçeklerimizi efsaneleştirerek hayattan kopardık. Yani hayal ve hedeflerimiz yok oldu, başkalarının hayal ve hedeflerinin esir olduk…
RAZİYE (RADİYYE) BEGÜM SULTAN
Dehli /Dihli /Delhi Türk Sultanlığı hükümdarı Sultan Şemsettin İltutmuş'un Terken Hatun'dan
(d.? - ö 1240) olan kızıdır. Sultan İltutmuş, 1231 yılında sefere çıkarken Dehli'nin yönetimini Radiyye (Raziye'ye) bırakmıştır. 1232 yılında Gevâliyâr kalesini alıp Dehliy'e dönünce de onu veliaht olarak tayin ettiğini bildiren bir kararname yazdırmıştır. Ancak, kendisine yakın nüfuzlu emir ve memurlardan bir kısmı, tahta geçecek yaşta 12 oğlu dururken, bir İslâm ülkesinde 16 yaşındaki kızını veliaht göstermesini onaylamadıklarını söyleyerek bu davranışının nedenini sorarlar. Sultan da oğullarının içki ve eğlenceyle vakit geçirdiklerini, ülkeyi idare edemeyeceklerini, ileride Radiyye tahta çıkınca onu veliaht göstermesinin ne kadar doğru olacağının anlaşılacağını söyler. Çünkü İltutmuş'a göre kızı Radiyye; sultan olmak için gereken vasıflara sahip, savaşçı olduğu kadar bilginleri sevip koruyan (edebiyata ilgi duyan Radiye Begüm Sultan" “Şirin-i Dihlevi" ve “Şirin-i Guri" mahlaslarıyla yazdığı şiirlerle Türk - Fars Edebiyatına katkıda bulundu), iyi huylu ve cesur bir insandır.
Radiyye'nin annesi Terken Hatun da haremin en nüfuzlu kadınlarındandır.
Sultan İltutmuş'un 1236'da ölümü üzerine, Terken Hatunla kuması Şah Terken'in arası açılır. Bu esnada tahta kimin çıkacağı konusunda fikir ayrılığına düşen emirler İltutmuş'un vasiyetini yerine getirmeyip Şah Terken'inde gayretiyle (kuma) oğlu Rükneddin Firuz Şahı tahta geçirirler. Ancak Sultan İltutmuş'un öngörüsü gerçekleşir. Firuz Şah, bir müddet sonra zevk ve sefaya dalarak hazineyi boşaltır, tecrübeli yöneticilerin sözlerine önem vermez, yönetimi de annesi Şah Terken'e bırakır. Sonuçta devlet karmaşaya sürüklendi ve isyanlar çıktı. Şah Terken, Radiyye Begüm üzerine yürüyünce de halk ayaklanır. Rükneddin Firuz Şah, Dehli dışında olduğundan isyanı bastırmaya gelemez. Ordunun bir kısmı Dehli'de Radiyye Begüm'ü tahta çıkarır.
Bir Türk kadını böylece İslam tarihinde bir ilke imza attı. Radiyye Begüm Sultan, İslam tarihinin ilk kadın hükümdarı oldu. Bu Cesur Türk kadını; sadece taç giymekle kalmadı, saltanatı boyunca karşılaştığı isyanlarla mücadele etti. Zekâsı ve adaletiyle Hindistan'ın topraklarını yönetti. Tahta çıktığında, erkeklerin egemen olduğu bir dünyada kadınların hüküm süreceği fikrine karşı çıkanlar oldu. Ancak Radiyye Begüm Sultan halkının sevgisini ve saygısını kazandı. Atlara biner, savaşlara katılır ve adaleti dağıtırken cinsiyetin liderlik için bir engel olmadığını kanıtladı. Onun dönemi hoşgörü, kültürel çeşitlilik ve ilmin geliştiği bir çağ oldu. Radiyye Begüm Sultan sadece Dehli'nin değil, tarihin unutulmaz kadın hükümdarlarından biri olarak hafızalara kazındı.
Tahtta kaldığı süre içinde "Melike" unvanını kullanmayı tercih eden "Radiyetü't- dünya ve'd- din ve "Belkis-i Cihân" ünvanlarını da taşıyan Radiyye Begüm, Türk tarihinin ilk Müslüman kadın hükümdarıdır.
Saltanatının ilk yıllarında bastırdığı paraların üzerine "Ümdetü'n-Nisvân Melike-i zaman Sultan Radiyye binti Şemse'ddin İltutmuş" yazdıran Melike "Celaletüddini ve Radiyetüddin" lakaplarıyla da para bastırmıştır.
Bozulan devlet düzenini yeniden tesis eden, uygulanmayan kanunları yürürlüğe koyan Radiyye Begüm Sultan ülkede barış ve sükûnet döneminin oluşmasını sağladı. Başarılı politikalarıyla kendine karşı ayaklanan melikleri bertaraf etmeyi başardı, devlet işlerini düzenlemek için harekete geçti ve önemli mevkilere kendisini destekleyenleri atadı. Devletteki önemli görevlerden birine, Türk meliklerinin gücünü kırmak için Habeş asıllı Melik Celaleddin Yakut'u getirince bu atama emirler arasında hoş karşılanmadı. Daha sonra da kadın elbiselerini ve örtüyü çıkardığı, cübbe giyip, külah taktığı, fil üzerinde "Nikâpsız" (yani başörtüsüz) olarak halk arasında dolaştığı ve toplantılara da yüzü açık katıldığı gerekçesiyle Melike'yi eleştirmeye yıpratmaya başladılar.
Başında Nur Türk adlı bir Türk'ün, Hindistan'ın değişik bölgelerinden etrafına topladığı "Karmati" ve "Mülahideler" den oluşan bir grup ile başlattığı isyanı bastırdı. Ardından hakimiyetini tanımayıp Delhi kapılarına dayanan meliklerin isyanını da bastırdı. Düzeni sağladıktan sonra Hinduların kuşattığı Rantanbur kalesine yardım gönderdi; Kalede kapalı kalan Müslüman emirleri kurtardı 1238'de isyan eden Gavaliyer üzerine ordu gönderdi. Ertesi yıl bizzat sefere çıkarak Lahor Valisi’nin isyanını bastırdı. Delhi'ye döner dönmez Teberhind hâkimi Altuniye'nin isyanı üzerine tekrar sefere çıkmak zorunda kalan Radiyye Sultan, yakalandı ve Teberhind kalesine hapsedildi.
Yerine tahta İltutmuş'un oğullarından Behram Şah çıkarıldı. Sultan Radiyye'nin esir düşmesinin üzerinden bir ay geçmeden onunla evlenen Altuniye, Radiyye'nin tekrar tahtı ele geçirmesi için onunla birlikte hareket etti. Radiyye'nin ve Behram Şah'ın orduları arasındaki mücadele Behram Şah'ın galibiyetiyle sonuçlandı.
İbni Batuda'ya göre Radiyye Sultan, savaşı kaybedince esir olmamak için kaçmış, kıyafetlerine ve üzerinde taşıdığı kıymetli mücevheratına sahip olmak isteyen fakir bir Hindu rençper tarafından öldürülmüştür. Bir başka rivayete göre yakalanıp Behram Şah'ın huzuruna götürüldü ve orada öldürüldü.
Ey Sultan, neşe yağmurları vefasız Altunay ve gözdesi için yağsa da cefalar ve elemler senin için gülzara girmeye bir anahtar...
Hasılıkelâm, her halükârda "Aşk" bir beklemek ve sabır işidir.
MEKANIN CENNET OLSUN YÜCE TÜRK KADINI
Kaynakça: Bahriye ÜÇOK, Delhi Müslüman - Türk Sultanlığı'nın Kuruluşu ve Sultan Raziye'nin Saltanatı
Editör Tufan GÜNDÜZ; Orta ve Yeniçağ Devletleri Tarihi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları
Cengiz TOMAR, Radiyye Begüm İslam Ansiklopedisi (Devam EDECEK)