Mavi Göğün Efendisi Tanrım

Yarattığın Mavi gök, Yağız yer ve su adına

Türk milleti adına

Tanrı gibi Tanrı'dan olma atalarım adına

Türk'e iz süren, yol gösteren Kök Börü adına

Tanrı'ya, doğaya ulaştıran ulular adına

Öncesi Kadim, sonrası sonsuz,

Öncesi Erdem, sonrası Yağız.

Öncesi il, sonrası Vatan,

Öncesi Dirlik, sonrası Birlik.

Öncesi Kün, sonrası Aydın

Öncesi de sonrası da Türk milletim;

Bolluk, bereket ve güzellikler bizimle olsun. Nardugan duası.

1 Ocak 1959 yılı sabahı Ebe Seherin eliyle, Gezer ailesine yılbaşı hediyesi olarak gelen bir çocuk.

Tüm dünyanın doğum gününü kutladığı...

Doğum günüm olan 1 Ocak tarihinin diğer ülkelerde nasıl karşılık bulduğu ve anlamlandırıldığını yazmak istedim.

Dünyanın Güneş etrafında bir tur dönüşü tamamlandığını ifade eden yılbaşı, yıllık takvimi takip eden kültürlere ait bir kavramdır.

Yılbaşı, Gregoryan Takvimi’ne (Miladi takvime) göre her yılın ilk günü olacak şekilde 1 Ocak tarihinde kutlanır.

Yılbaşı kutlamaları, milattan önce 46 yılında, Roma İmparatorluğu'nun önemli liderlerinden Julius Sezar tarafından başlatıldı. Yeni yılın ilk günü dünyada en saygın şekilde kullanılan Miladi takvimin Ocak ayının ilk günü olarak belirlendi.

Miladi takvimin geliştirildiği Hristiyan aleminde yılbaşı, geleneksel olarak Anglikan Kilisesi ve Lutheran Kilisesi tarafından İsa'nın sünnet edilişi için kullanılır. Mezopotamya yeni yılı ilk kez milattan önce 2000 yılında Mart ortasında İlkbahar Ekinoksu (gece-gündüz eşitliği) zamanında kutladı.

Yılbaşı belli bir dinin bayramı olmayıp dünya genelinde birçok ülkede bir yılın bitip diğerinin başlamasının kutlandığı geceye verilen addır.

Türkiye'de yılbaşı Hazreti İsa'nın doğumuna atfen değil, takvim başı olarak kutlanmaktadır.

Hristiyanlar tarafından kurtarıcı Mesih olarak kabul edilen Hz. İsa'nın doğumunun kutlandığı 25 Aralık günü başlayıp 26 Aralık akşamı sonuna kadar kutlanan Hristiyanlara özgü bayrama Noel adı verilir.

Noel bayramı, İmparator Büyük Konstantin'in saltanatının sonundan itibaren kutlanmaya başlamıştır. Bu İznik'te yapılan birinci konsül (325) tarihi ile örtüşmektedir. MS 354 yılında Papa Liberius 24 Aralık'ı 25 Aralık'a bağlayan geceyi İsa'nın doğum günü yıldönümü olarak ilan etmiştir.

6 Aralık'ta çocuklara şekerleme ile hediye verilmesi geleneğinin, psikopos Nikola'yı konu alan Hollanda efsanesi SİNTERKLAAS'a dayandığı kabul edilir. Bu efsane ilk kez Hollandalı göçmenler vasıtasıyla ABD'deki New Amsterdam'a (günümüz New York) ulaşmış ve Noel Baba ismi efsaneleşmiştir.

(Aziz Nicolas) Aya Nikola Yunan Hristiyanı aziz ve piskopos.  Kendisine atfedilen mucizeler nedeniyle "mucize yaratan" lakabıyla da bilinen Nicoleus'un Noel Baba karakterine ilham kaynağı olduğu düşünülmektedir.

Kökeni Antalya'nın Demre (eski adıyla Myra) ilçesinde 4. yüzyılda yaşamış bir Hristiyan azizi olan psikopos Nikola’nın mezarı, kilise içerisinde 1087'de Bari'den gelen tüccarlar tarafından soyulmuş ve kemikleri çalınmıştır. Kemikleri Bari’ye kaçırılarak adına bir kilise yapılıp içine konulmuştur. Kemiklerinin kalan parçaları bugün Antalya Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir.

Noel Baba, efsaneye göre Kuzey kutbunda eşiyle yaşamaktadır.

Noel kutlamalarının Türklerden alındığı, hatta kılık kıyafetlerinden tutun Ren geyiğine varıncaya kadar, o günkü törenlerle ilgili bütün geleneklerin Orta Asya kökenli olduğu kabul edilmiştir.

Türklerin Noel babası Ayaz, tüm Türk coğrafyasında yakıcı soğuk anlamına gelir ki, Ay'ın gökte rahatlıkla görüldüğü açık havalarda meydana geldiği için Ay Tanrısının (veya ona bağlı Ayas Han'ın) gönderdiği düşünülmüştür. Bir tür Noel Baba olarak düşünülebilir. Hatta Kazaklarda birebir Noel Baba ile özdeşleşmiştir.

Başka toplumların hayatında olduğu gibi, Türk toplumunun, Türk boylarının hayatında da yeni yıl kutlamaları, yılbaşı şenlikleri ve törenleri yer almıştır. İnsanlar yaşama şükranlarını sunmak için o günü kutlarlardı. O gün beyleriyle birlikte, her yıl "Atalar Mağarası'nda" kurban kesip anma törenleri düzenlerlerdi.

Yılbaşı Türklerin "özgürlük günü" olarak kutlanır.

Yılbaşı’nda çam ağacı süsleme geleneğinin Türklere özgü bir gelenek olduğu, hususunun Orta Asya Türk toplumlarının kutladığı NARDUGAN BAYRAMI geleneğine dayandığı, dünyaca ünlü Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ tarafından söylenmektedir.

Türklerde yeni yıl kutlamaları; insanların yeni kıyafetler giydiği, tüm akrabaların bir araya geldiği ve özel yemeklerin hazırlandığı gündür. Kadim Türk astrolojisinde her yıl 21-22 Aralık arasında gündüz gece ile savaşır ve sonunda Güneş galip gelir.  Bu zaferden sonra gelen ilk dolunayda yeni yıl kutlanır.

Türklerde kutlanan yeni yıl bayramına NARDUGAN denir. Ayaz Ata ise bu bayramın simgesidir. Ayaz Ata, her yıl 22 Aralık'tan sonra gelen ilk dolunayda ortaya çıkar ve 1 Şubat'a kadar kutlamalar devam eder. Kuzey Türklerinde 21 Aralık'tan sonra ilk dolunayın çıktığı ilk gün yeni yılın ilk günüdür.

Yazımın bu kısmında sizlere Dr. Shurubu KAYHAN hanımefendiden alıntıladığım “Türk Boylarında Ayaz Ata Öyküsü” adlı yazıyı ilginize sunuyorum.

Ayaz Ata öyküsü bizlere eski folklorumuzdan gelmektedir. Ayaz Ata hakkında nice hikayeler ve masallar anlatılmıştır. Onu ilk önce soğuktan çıkmış bir ruh olarak tanımlamışlardır. Bu anlatımlarla 19 asrın sonlarında iyi niyetli, yardımsever, Ayaz Ata kimliği ortaya çıkar. İlk önce ona “Kutsal Baba”, “Çam Baba”, daha sonra “Ayaz Ata” demişlerdir.

Hikâyelere göre ona iyiliklerinde yardım ve eşlik eden kızı, bazı hikayelere göre de torunu olmuştur. Ona da “Ayaz Kız” yada “Kar Kızı” ismini vermişlerdir.

Ayaz Ata tüm ihtiyacı olan insanlara gizli yardım ederek onları mutlu etmiştir. Yaptıkları iyilikler hep gizemli kalmıştır. Ayaz Ata Özbekçe: “Ayoz Bobo” veya “Ayaz Ota”, Kırgızca: “Ayaz Ata””, Kazakça: “Ayaz Ata” denilip Türk, Altay ve Orta Asya mitolojilerinde, özellikle Kazaklarda ve Kırgızlarda Soğuk Tanrısı olarak tanınır. Ayaz Ata, “Ayas Han” olarak da bilinir ve ay ışığından yaratılmıştır da denilmektedir. Burada adı “Ak Ayas” olarak da geçer. Bu hikâyeye göre Ülker burcunun altı yıldızı göğün altı deliğidir ve oradan soğuk hava üfler. Böylece kış gelir. Ayaz, tüm Türk halklarında yakıcı soğuk anlamına gelir. Ay’ın gökte rahatlıkla görüldüğü açık havalarda meydana geldiği için Ay Tanrısı’nın (veya ona bağlı Ayas Han’ın) gönderdiği düşünülür.

Ayaz Ata bazı kültürlerde kışın soğukta ortaya çıkan ve kimsesizlere, açlara yardım eden bir evliyadır.

Kimi görüşlere göre “Ayas Han” ile aynı kişidir. Kazaklarda kışın karşılanması ile ilgili olarak “Soğumbası” isimli bir eğlence bulunmaktadır. İlk karın yağması ve ilk soğuğun vurması ile kutlanan bayramdır. Bu bayramla bir ilgisi olması muhtemeldir.

Bazı Kazak araştırmacılara göre de Ayaz Ata Noel Baba’dan esinlendiği düşünülür.

Özbekçede “Şahta” sözcüğünün “Ocak” anlamına gelmesi ise kelimenin anlamı açısından dikkat çekicidir. Azerbaycan Türkleri’nde de “Şahta Baba” olarak geçer. Başkurt dilinde, Ayaz Ata, “Kış Babay” (“Kış Babası”) olarak yer alır. Torunu ise “Karhılıu” (“Kar Güzeli”) adıyla anılır. Tatar kültüründe “Kış Babay”, (“Kış Babası”), torunu ise “Kar Kızı” (“Кar Kızı”) olarak bilinir.

Anadolu Türklüğüne unutturulan bugün, diğer Türk Dünyasında bazı bölgelerinde canlı olarak kutlanmaktadır.

İran Türklüğü yılın en uzun gecesini (21 Aralığı 22 Aralığa bağlayan gece) Çille Gecesi veya Şeb-i Yelda olarak kutlamaktadır.

Selam Olsun Türklüğün unutulmuş değerlerine sahip çıkanlara.

Bu arada...

1930’lu yıllarda satışlarında düşüş yaşayan ... cola firmasının, Noel Baba'ya kendi renklerini yansıtan kırmızı kıyafet giydirerek, elinde... cola şişeleriyle başlattığı reklam kampanyasının başarıya ulaşmasıyla Noel Baba artık kırmızı kıyafetiyle anılmaya başladı.

BU REKLAM HER GÜN FARKLI ŞEKİLLERDE ALDATILMAMIZA KÜÇÜK BİR ÖRNEK OLABİLİR Mİ?