CHP lideri Özgür Özel’in sistem konusundaki sözleri önemlidir. Başkanlık sistemi, yarı başkanlık ve parlamenter sistemler söz konusu olduğunda, Özel’in bu konuşması ciddiyetle ele alınmalıdır.
Türkiye’de 7 yıldır uygulanan CB sistemi, tek kişiye, “denetimsiz ve dengesiz” yetkiler vererek kuvvetler ayrığını neredeyse sıfırlayan yapısıyla, büyük sorunlara yol açtı. Siyasi ve hukuki sorunlar ekonomiye de büyük zarar verdi.
Sistemin Erdoğan kadar “bânisi” olan Devlet Bahçeli bile yaklaşık beş yıl önce, Cumhurbaşkanı’nın yetkilerini azaltan, Meclis’in yetkilerini artıran bir model teklif etmişti. Modelinin adı “Kurumsallaşmış Başkanlık Sistemi”ydi devlet idaresinin şahsileşmesine itirazı ima ediyordu. (4 Mayıs 2021)
Geçen zaman içinde CB sisteminin yarattığı yargı sorunları büsbütün ağırlaştı.
Bahçeli, önerisinde, “tarafsız bir yüksek makam” ihtiyacını görüyor, bu görevi Meclis başkanına veriyordu…
Bence Meclis Başkanı bu işlev için uygun değildir. Çünkü kanun ve kararname imzalama yetkisi yoktur, olamaz. Onun tarafsızlığı Meclis faaliyetlerinin yönetilmesiyle ilgilidir.
Bahçeli’nin önerisi “tarafsız yüksek makam” ihtiyacını yansıttığı için önemlidir.
Türkiye gibi çabuk kutuplaşan, uzlaşma kültürü zayıf ülkeler için, “partisiz, tarafsız Cumhurbaşkanı” olmazsa olmaz bir zarurettir.
Ne demek bu?
Cumhurbaşkanını günün yarısında sağcı, öbür yarısında solcu olması demek değildir.
Partili Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 48 saat arayla çıkardığı iki CB Kararı, meseleyi aydınlatacak mükemmel bir örnektir.
Cumhurbaşkanı, 24 Mart 2024 günü, Muğla/Akbelen ormanlık alanı çevresinde “acil kamulaştırma” kararını yayınladı. (CBK no: 8247)
Demek ki “kamu yararı” bunun gerektiriyormuş…
Fakat yerel seçimlerde oy kaybettireceği kendisine söylenince hemen kendi kararının “yürürlükten kaldırıldığını” belirten CB Kararı’nı yayınladı. (No: 8259)
Yargı atamalarından, bürokratik atamalara, mülakat sistemine kadar, gerisi siz düşünün.
“Partisiz, tarafsız cumhurbaşkanı” olmayınca ortaya çıkacak sorunları, merhum hocam Ali Fuat Başgil 1959’da, siyaset bilimci Juan Linz’ 1990’da yazmışlardı. Bütün o sorunları biz 21. Yüzyılda yaşıyoruz.
Enine boyuna tartışmadan, particilik duygularıyla, hamasetle, propaganda gücüyle “atı alıp Üsküdar’ı geçerek” sistem değiştirmenin yarattığı sorunları yaşayarak görüyoruz.
Sistem sorununda, Özgür Özel, artık halka “cumhurbaşkanını sen seçme, Meclis seçsin” demenin zor olacağın, halkın seçeceği cumhurbaşkanının partisiyle ilişkisini keserek, yetkilerini de “tarafsızlık” ilkesine göre düzenleyerek demokratik bir sistem inşa edilebileceğini söylüyor. Doğrudur.
Güçlendirilmiş parlamenter sistem önerisinde de Cumhurbaşkanının 7 yıl için ve bir defa seçilmesi öngörülmüştü. Böylece cumhurbaşkanı bir daha seçilmek için partisini güçlendirmeye çalışmak yerine, objektif kamu yararına, hukuk prensiplerine, denetim ve denge etiğine ve tarihe düzgün geçmeye öncelik vermek gibi saiklerle hareket edecektir.
Sistem sorununu enine boyuna ve akademik bilgiyle müzakere etmeliyiz. Ana muhalefet partisi de haklı olduğu hukuk mücadelesiyle sınırlı kalmadan, sistem, ekonomik büyüme, eğitim, sağlık, dış politika gibi konularda polemiğin üstünde doyurucu açıklamalar yapmalıdır.
Eski Ak Parti milletvekili Hüseyin Kocabıyık, öteden beri tanıdığım ilkeli, donanımlı bir demokrattır. AK Parti’den önceki siyasi hayatında da milletvekili iken de sonrasında da daima aynı çizgide oldu.
Falih Rıfkı, siyasi tarihimizdeki fazilet abidelerinden Fethi (Okyar) Bey’i anlatırken “eğilmez bükülmez bir liberaldi” diye yazmıştı.
Hüseyin Kocabıyık da “eğilmez, bükülmez” bir demokrattır. Gözaltına alınmasına şaşırdım, açıklamalarında ben bir suç unsuru görmemiştim.
Tutuklama kararını da şaşkınlıkla okudum. Çünkü hem suç unsuru görmedim hem hakim “kaçma tehlikesi”nden bahsetmediği ve delillerin toplanmış olduğunu kayda geçtiği halde tutuklama kararı vermiş.
Cuma günkü yazımda AYM içtihatlarını belirterek bu konuyu yazacağım.
https://www.karar.com/yazarlar/taha-akyol/ozgur-ozel-ve-sistem-1605464